O tym filmie można bardzo dużo powiedzieć albo napisać. Z jednej strony można stwierdzić po prostu, że to kawałek nazistowskiej, antymasońskiej (sic.) propagandy wyprodukowanej na zlecenie Ministerstwa Propagandy i Oświecenia Publicznego III Rzeszy (1942). Lecz trzeba pamiętać o tym, że obraz powstał w La France de Vichy czyli państwie uznanym przez większość społeczności międzynarodowej (wyjątek stanowiła tutaj Wielka Brytania). Z tym nastawieniem można obejrzeć "Forces Occultes" a następnie popukać się w głowę i stwierdzić, że rzeczywiście przedstawia on jakąś chorą i paranoidalną wizję światowej konspiracji i spisku masonerii.
Lecz z drugiej strony warto pamiętać o tym, że film z 1943 roku "Forces Occultes" (Ukryte Siły) funkcjonuje w zbiorach filmowych nie tylko jako dramat lub film propagandowy lecz także jako film dokumentalny. Dlatego obejrzenie go tylko i wyłącznie pod kątem czystej propagandy może okazać się lekką naiwnością. Prawdziwym dramatem zbytniej powierzchowności.
Zarówno zagadnienia jak i problemy które porusza ten obraz to dziwnym zbiegiem okoliczności wciąż tematy tabu. Tak samo jak powstaniu, pracy nad nim, produkcji i późniejszym jego losom oraz losom jego twórców towarzyszy szereg niewyjaśnionych historii, dziwnych zbiegów okoliczności, przypadków i pechowych zdarzeń.
W historii kina już "zapomnianego oraz zakazanego" chodzi przecież o to, by zmierzyć się z konkretnymi problemami jakie któryś z filmów lub jego historia przed nami stawia. Jednym z takich problemów "Forces Occultes" jest następujący fakt:
Jeśli zdarzy się nawet tak, że jest prezentowany w którejś z telewizji to do jego obejrzenia wymagani są miłośnicy kina jedyni w swoim rodzaju. Tacy mianowicie, którzy cierpią na totalną, chroniczną i chorobliwą wręcz bezsenność. Sami zresztą przyznajcie to, że 3.00 w nocy to czas niezbyt atrakcyjny nawet dla zapalonych i fanatycznych wręcz kinomaniaków.
Na tym ostracyzmowanie tego obrazu niestety się nie kończy. Gdy jakimś cudem telewizja zdecyduje się już na jego emisję (o tej 3.00 w nocy), to film można obejrzeć tylko i wyłącznie w wersji ocenzurowanej. Jako przykład może tutaj posłużyć emisja na którą kilka lat temu zdecydowała się włoska telewizja RAI3. Wycięto wówczas 13 minut. Oczywiście tych minut najbardziej istotnych dla pełnego zrozumienia sensu jaki ten film pragnie widzowi przekazać. Normalnie "Forces Occultes" powinien trwać około 50 minut lecz w imię jakiegoś dziwnego XXI wiecznego ciachania, robi się z niego półgodzinnego potworka.
To oczywiste, że "Forces Occultes" raczej nie był wyświetlany w Telewizji Polskiej. Wcale nie zdecydują o tym jego walory estetyczne lub raczej ich brak. Nie zdecydują o tym ponadto zbyt rzucające się w oczy niedoskonałości w warsztacie reżysera, aktorów czy scenarzystów. Pod tym względem temu filmowi nic nie można zarzucić. Samo porównanie tego francuskiego filmu z innymi produkcjami z tamtego okresu utwierdzi nas tylko w takim przekonaniu: "Ukryte Siły" nie mają rzucających się w oczy wad czy niedoskonałości. Warto zatem obejrzeć ten film z następującym nastawieniem:
Z "Forces Occultes" naprawdę jest coś nie tak.
Krąży nad nim autentyczne fatum. Gdy zechcemy natomiast ze strony filmweb.pl dowiedzieć się czegoś więcej o filmie lub jego reżyserze to odczytamy dość zastanawiający napis:
Reżyser Jean Mamy „odszedł w wieku 46 lat” http://www.filmweb.pl/person/Jean+Mamy-232939
Czy czują Państwo ten klimat? On odszedł. Nie umarł, zginął, został stracony lecz tylko… odszedł.
No dobrze ale spróbujmy, na tyle na ile Nas stać, zmierzyć się wreszcie z filmem, który po raz pierwszy został zaprezentowany publiczności we Francji w Paryżu w dniu 9 marca 1943 roku. Pierwsze, czego się o nim dowiemy jest to, że pomysł na taki a nie inny scenariusz powstał w głowie pewnego ex masona pochodzenia niemieckiego (historia ta później nieco się komplikuje ponieważ byłych członków loży biorących udział przy powstaniu filmu jest więcej).
Pomysłodawca chciał poprzez taki a nie inny obraz przestrzec ludzi przed masonerią i pokazać sytuację elit politycznych w okupowanej Francji (Vichy) w innej nieco perspektywie. Tą perspektywą jest wpływ lóż masońskich na sytuację w okupowanym i rozdzieranym przez wewnętrzne konflikty kraju. Czołówka "Ukrytych Sił" to zwykła mapa świata gdzie pokazane zostało to, jak daleko sięgają wpływy Ameryki, Niemiec i Rosji. Po chwili obraz się zmienia w widz dowie się, że tak naprawdę światem kieruje tylko jedna siła: ukryta siła masonerii.
Główny bohater to parlamentarzysta francuski Pierre Avenel – człowiek o bardzo liberalnych poglądach lecz nieco naiwny, dobroduszny i szlachetny. W pierwszej scenie filmu wygłasza płomienną mowę (oskarżającą) skierowaną przeciwko kapitalistom i socjalistom. Dzięki reakcji jaką wywołał swoim przemówieniem wśród parlamentarzystów i słuchaczy zostaje zauważony przez pewnego człowieka, który w jego sprawie interweniuje u tajemniczego starszego i nobliwego pana. Później Pierre zostaje zaproszony do uczestnictwa w tajnej organizacji z której istnienia nie zdaje sobie sprawy i o której kompletnie nic nie wie.
Kierowany ciekawością a także tym, że organizację otacza atmosfera tajemniczości, dziwnych rytuałów i konspiracji zgadza się na wzięcie udziału w spotkaniu. Chyba oczekuje tego, że odnajdzie tam ludzi podobnych do siebie. Czyli takich którzy tak jak on pragną czegoś więcej dla innych. Ma nadzieję spotkać polityków zainteresowanych dobrem wspólnym, dążeniem do prawdy i do poprawy sytuacji obywateli. Ludzie tacy z reguły charakteryzują się nieco wyższym od przeciętnego poziomem intelektualnym oraz moralnym.
Lecz to, co przejściu rytu inicjacji zastaje wewnątrz tajnej struktury i co w bardzo krótkim już czasie odkrwa, raczej go zawodzi. Wewnątrz masonerii spotyka bowiem zwykłych degeneratów, karierowiczów, przeciętnych dorobkiewiczów, kreatury spod ciemnej gwiazdy, nędzne i nie warte większej uwagi osobowości, które członkostwo w masonerii wykorzystują raczej po to, aby postawić się ponad prawem, uciec od odpowiedzialności, dorobić się pieniędzy, sławy, załatwić coś na boku dla siebie lub znajomych albo po prostu ochronić fortunę, którą już posiedli.
Film kończy się epizodem, w którym główny bohater jako jedyny przeciwstawia się wmieszaniu Francji w wojnę. Broniąc własnego sumienia przed wzięciem na siebie odpowiedzialności za rozlew krwi Avenel buntuje się i postanawia wyjść z tajnej organizacji a fakty o niej przedstawić opinii publicznej. Decyzja, którą w odruchu serca podejmuje, kończy się dla niego niestety tragicznie. Po tym epizodzie w gazetach pojawia się wiadomość o tym, że Pierre Avenel to moralny degenerat i nadużywający lekarstw psychopata.
Oglądając "Forces Occultes" warto zauważyć to, że film ten posiada pewne niedoceniane walory artystyczne. Oprócz tego, że bardzo precyzyjnie pokazuje nieznany szerszej publice ryt masońskiej inicjacji (trwa on około 20 minut a jego opis pochodzi od ex masona czyli świadka) na szczególną uwagę zasługuje także muzyka napisana przez Jeana Martinona i biało czarna fotografia autorstwa Marcela Luciena.
W tym filmie jest jeszcze coś więcej. Zostały w nim przywołane w pamięci widzów wspomnienia konkretnych afer z lat trzydziestych ubiegłego wieku (Stavisky). Krwawe zamieszki w "Forces Occultes" to nawiązanie do realnych wydarzeń które wstrząsały Francją 6 lutego 1934 r. Przesłanie filmu doprowadzi nas prostej konkluzji, że zmiany dokonane w elitach władzy po tamtych zamieszkach były tylko pozorne i w rzeczywistości jednak nic nie zmieniły.
Obraz, wbrew opinii, że to czysta propaganda, prowokuje raczej do refleksji na temat stanu ludzkiej świadomości. Zadaje bowiem proste pytanie:
Czy ludzie są w ogóle świadomi tego, że istnieją tajne organizacje takie jak loża masońska?
Główny bohater chcący uprawiać politykę w czasie II wojny światowej, pomimo najszczerszych chęci okazał się być zwykłym ignorantem. W okupowanym kraju trudno aby takie ukryte organizacje nie istniały nawet na szczytach władzy.
Co jeszcze jest zastanawiającego w tym 50 minutowym filmie? W czasach, kiedy kręcono "Forces Occultes" w okupowanym przez III Rzeszę państwie można było (o dziwo!) znaleźć artystów, reżyserów, scenarzystów, aktorów i producentów gotowych do opowiedzenia prawdy o elitach władzy. Czy dziś, czyli kilkadziesiąt lat później, znajdziemy ludzi gotowych filmem obnażyć pustkę i demoralizację elit? Czy może kilkadziesiąt lat po nakręceniu "Forces Occultes" system szczególnej ochrony elit politycznych jakby się uszczelnił i dopracował? Może przez przypadek oczywiście, system kontroli nie tylko wysubtelniał (także dzięki politycznej poprawności) a może stał się po prostu prawie niezauważalny?
Warto wiedzieć czym skończyła się dla twórców "Forces Occultes" historia którą zdecydowali się opowiedzieć.
Reżyser filmu Jean Mamy który, w opisie filmu występuje jako Paul Riche to były członek loży masońskiej, który był także dziennikarzem faszyzującej gazety „Au Pilori”. Po II wojnie światowej został oskarżony o kolaborację z Niemcami, osądzony i skazany na kare śmierci. Wyrok wykonał pluton egzekucyjny w fortecy Montrouge 29 marca 1949 roku.
Jean Marquès-Rivière aktor odgrywający główną rolę w dniu 21 stycznia 1947 roku skazany na śmierć, utratę praw obywatelskich i konfiskatę mienia przez trybunał w Paryżu. Po wyroku uciekł do Hiszpanii gdzie zmarł kilka lat później.
Producent Robert Muzard 25 listopada 1945 został skazany na 3 lata więzienia.
Sceny które z filmu bywają wycinane:
1.Masoni są zebrani w loży podczas gdy lud protestuje na placach. Policja w tym czasie uśmierza zamieszki. 14 osób ginie kilkadziesiąt rannych. Na tle tytułów gazet wyświetla się napis:
Lud francuski ginie by Masoneria mogła żyć
2. Parlament francuski ustanawia specjalną komisję aby zbadała przyczyny tragedii i znalazła odpowiedzialnych za strzelanie do wzburzonego tłumu. Masoneria cieszy się ponieważ kolejny raz wyjdzie z problemu bez szwanku. Okazuje się że 35 z 50 komisarzy śledczych jest masonami.
3. Wielki Mistrz organizuje wejście Francji do II wojny światowej telefonując do braci masonów zajmujących najwyższe stanowiska w państwie. Dzwoni zachowując następującą hierarchię: Minister Spraw Zagranicznych, Bank Francji, Sztab Generalny, Generalny Sekretarz Radykalnej Partii Socjalistycznej, Redaktor największej gazety „Le Temps”, Dyrektor fabryk lotniczych.
4. Najważniejsze pięć minut w całym filmie. Dyskusja pomiędzy politykiem Avenelem (do niedawna profanem) i Wielkim Mistrzem (33 stopień wtajemniczenia). Wielki Mistrz w odniesieniu do neofitów masonerii mówi:
- W masonerii ukrywamy wszystko przed maluczkimi ludźmi. Na dole nie wiesz nic a na górze wyraźniej zaczynasz dostrzegać globalną grę.
Lecz później dodaje, że nawet on pomimo tego, że znajduje na najwyższym bo 33 stopniu wtajemniczenia „nie jest do końca pewien jakie są intencje jego przywódców”.
- Kiedy mówię „przywódców” popełniam błąd. Wśród nas nie ma przywódców. Są tylko wykonawcy. Ja jestem tylko pionkiem na szachownicy i wykonuję moją funkcję. Odbieram wiadomości i jestem posłuszny.
Na pytanie o to, kto naprawdę wydaje polecenia? Mistrz odpowiada:
NIKT! To jest bardzo skomplikowane a jednocześnie bardzo proste. Czym jest masoneria? To grupy ludzi, którzy zjednoczeni na czterech krańcach świata oplatają go siecią nierozrywanych połączeń. We Francji jest nas 50 000, 500 000 w Anglii, 3 miliony w Stanach. To nie jest dużo…ale stanowimy jeden front w jednym celu. Jesteśmy wszędzie, wszędzie mamy kontrolę. Tutaj 300 posłów jest masonami. W Anglii król należy do naszego porządku. Prezydent USA jest na 32 stopniu wtajemniczenia. Nie ma kraju gdzie nie mielibyśmy sekretnych popleczników, swoich ludzi, swoich banków, swoich duchowych grup. Ale to jeszcze nic. Mówię tylko o fizycznej i psychicznej sile wolnomularstwa. Tymczasem jest coś jeszcze. (…) Wyższa doktryna. Starożytna moc działająca na świecie pozwalająca nam popychać ludzi czasem do życia a czasem do śmierci jeśli to konieczne.
Forces Occultes (Ukryte Siły)
Gatunek: Dramat, Propagandowy, Dokumentalny
reżyseria: Jean Mamy
scenariusz: Jean Marquès-Rivière
muzyka - Jean Martinon
fotografia - Marcel Lucien
produkcja: „Nova Films" Francja
premiera: 9 marca (Paryż), 10 marca 1943 (świat)
Obsada:
Maurice Rémy – Pierre Avenel
Gisèle Parry – żona Avenela
Auguste Bovério
Marcel Vibert i inni
FILM w całości z napisami polskimi można zobaczyć tutaj:
